Als advocaat leggen wij graag uit (1) wat gedaan had moeten worden, of (2) wat moet worden gedaan. Dit doen wij naar onze cliënten en meer nog naar de wederpartijen. Wij wijzen daarbij doorgaans op de wet- en regelgeving. Maar advocaten zijn ook gebonden aan (gedrags)regels.

Graag ga ik kort in op een van deze gedragsregels: het verbod op het behartigen van een tegengesteld belang.

Tegengesteld belang

Voor een advocaat zijn vijf kernwaarden essentieel waaronder: (1) partijdigheid en (2) vertrouwelijkheid. Een advocaat kent alleen het belang van zijn cliënt en komt alleen maar op voor dat belang; de advocaat is ronduit partijdig. Ten tweede moet een cliënt geheel vrij zijn om alles tegen zijn advocaat te vertellen, ook als het in zijn nadeel is of kan zijn. De advocaat kan hiermee dan rekening houden in de aanpak van de zaak, maar moet deze informatie voor zich houden (de geheimhoudingsplicht).

De advocaat zou in strijd handelen met deze twee kernwaarden als hij (tegenstrijdige) belangen van twee cliënten zou behartigen. Twee partijen kunnen aan het begin van een zaak hetzelfde belang tegen een derde partij hebben, maar gaandeweg tegenstrijdige belangen ontwikkelen. De advocaat handelt ook in strijd met deze kernwaarden als hij optreedt tegen een voormalige cliënt.

In beide gevallen kan de advocaat bekend zijn met vertrouwelijke informatie die hem nooit bekend was geworden als de (voormalige) cliënt dit niet met hem had gedeeld.

Gevolgen tegengesteld belang

Het verbod om tegengestelde belangen te behartigen geldt niet alleen voor advocaten en is zelfs terug te voeren op de Bijbel:

“Niemand kan twee heren dienen: hij zal de eerste haten en de tweede liefhebben, of hij zal juist toegewijd zijn aan de ene en de andere verachten.” (Mattheus 6:24 en Asser 7-IV, nr. 218).

Het verbod kan ook gelden voor makelaars, verkopers en adviseurs in het algemeen. Zie hiervoor ook de artikelen 7:417 BW en 7:418 BW. Lees bijvoorbeeld over een kunsthandel die voor de verkoper en de koper leek op te treden, deze uitspraak van het Gerechtshof van juli 2023.

In de advocatuur wordt deze problematiek opgelost door het verbod van een advocaat om te mogen (blijven) optreden bij een (mogelijk) belangenconflict. Bij een (vermoeden van een) tegengesteld belang zal de advocaat zich helemaal moeten terugtrekken. De advocaat mag zich niet meer mengen in die kwestie. Dit staat in gedragsregel 15 van de advocatuur.

Als een advocaat zich niet terugtrekt, kan de (voormalige) cliënt dit bij de advocaat in kwestie aankaarten. Als de advocaat hier niets mee doet, kan de (voormalige) cliënt de kwestie neerleggen bij de Deken en de Raad van Discipline. Uiteindelijk kan de advocaat dan gedwongen worden om zich terug te trekken.

Uitzonderingen

Op bijna elke regel bestaan uitzonderingen. Op het verbod om tegengestelde belangen te behartigen bestaan ook 2 uitzonderingen.

Uitzondering 1

1. het gaat niet om dezelfde zaak en het zal niet om dezelfde zaak gaan, en;
2. er is geen vertrouwelijke informatie die gebruikt zou kunnen worden tegen de (voormalige) cliënt, en;
3. de (voormalige) cliënt heeft geen redelijke bezwaren dat er tegen hem wordt opgetreden.

Uitzondering 2

Zowel de nieuwe cliënt als de oude cliënt stemmen er vooraf mee in dat de advocaat kan optreden tegen de oude cliënt.

Bij een beroep van de advocaat op een van deze uitzonderingen, zal de advocaat niet snel succes hebben. De reden is simpel: de twee kernwaarden (1) partijdigheid en (2) vertrouwelijkheid moeten in stand blijven en hier mag door niemand aan worden getwijfeld.

Conclusie

Als u vragen heeft of u vermoedt dat er sprake is van een tegengesteld belang, dan kunt u contact met ons opnemen om te overleggen.

PS: De gedragsregels hebben RxW Advocaten er niet van weerhouden om Roda en de Groene Ster samen te sponsoren bij het oefenduel van 8 juli 2023.