Dit keer geen student die gemakkelijk van de universiteitsopdracht af wil en gebruik maakt van AI (Artificial Intelligence). Neen. Ditmaal een rechter die gebruik maakt van ChatGPT bij het schrijven van het vonnis. Inventief of gemakzucht? Een interessante zaak.

In deze zaak, over rendementsverlies van zonnepanelen door een dakopbouw van een buurman, heeft een rechter ChatGPT gebruikt om de gemiddelde levensduur van zonnepanelen te schatten.

Het is volgens mij de eerste keer in Nederland dat een rechter in een officieel vonnis melding maakt van het gebruik van ChatGPT als informatiebron. Voor de uiteindelijke inhoudelijke uitkomst van de zaak, heeft ChatGPT – volgens de betreffende rechtbank –  geen enkele rol gespeeld.

Er komt direct een aantal vragen bij mij op.

Is het wel verdedigbaar dat een rechter een schadevergoeding mede baseert op een taalcomputer? ChatGPT is namelijk in essentie een woordvoorspeller. Is het wel een betrouwbare bron van statistieken of feiten? ChatGPT geeft voorts vaker onbetrouwbare antwoorden omdat het afhankelijk is van de vraagstelling en de gebruikte versie. Op welke bronnen is het antwoord gebaseerd? Welke vragen heeft de rechter aan ChatGPT gesteld en hoe heeft deze ChatGPT (aan-)gestuurd?

De makers van een chatbot zijn vaak vaag over het bronmateriaal. Indien de rechter gaat “googelen” en het oordeel gebaseerd wordt op informatie van internet, dan dienen partijen in de gelegenheid te worden gesteld zich daarover uit te laten.  Zodoende wordt het beginsel van hoor en wederhoor niet geschonden, net zomin als het recht van partijen om de omvang van hun geschil te bepalen (art. 24 Rv).

Niet iedereen is overigens kritisch. Nu de rechter heeft moeten schatten, is het volgens sommigen helemaal geen slecht idee om die schattingen, zoals de rechter schrijft, mede met behulp van en aan de hand van ChatGPT te doen. Die uitkomsten kan de rechter dan elders verifiëren.

Maar waarom heeft de rechter geen expert gevraagd (of procespartijen zelf) naar de houdbaarheid van zonnepanelen en de gemiddelde prijs? Dat lijkt toch niet zo moeilijk? Als tegenargument kun je aanvoeren dat een deskundige de rechtszaak vertraagt en het maakt de zaak aanzienlijk duurder.

Wat zegt ChatGPT trouwens zelf over uitspraken van rechters op het moment dat ik het vroeg: “rechters hebben de verantwoordelijkheid om beslissingen te baseren op betrouwbare en gevalideerde informatie.”

Wat vindt u?