Rood beeldmerk van Rutten & Welling Advocaten
13 juni 2022

Moord op de echtgenoot … en de erfenis dan?

Inleiding

Wat gebeurt er met de erfenis na moord en doodslag? Kan een erflater iemand vergeven?

Ik bespreek een tweetal situaties om u een beeld te geven.

Moord in Zwaag

De politie Noord-Holland kreeg in de avond van 12 april 2021 (eerste Paasdag) een melding van vrienden van een man dat hij niet was verschenen op een afspraak. Nadat de politie de woning van de man was binnengedrongen, troffen ze zijn levenloze lichaam aan. Een scenario dat we allemaal kennen uit het nieuws. In dit geval hadden de man en de vrouw al geruime tijd problemen. Na onderzoek bleek dat de echtgenote de man met een schot in de borstkas had omgebracht. De vrouw werd door de Rechtbank Noord-Holland veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 jaar.

Hoe zit het in dit geval met de erfenis die de man achterlaat? Stel de vrouw is in zijn testament tot enig erfgenaam benoemd en volgens de wet waren ze nog getrouwd. Wat zegt de wet hierover?

De wet zegt dat deze erfgenaam dan “onwaardig” is. Dit betekent dat er geen recht op de erfenis bestaat. Er zijn vijf limitatieve redenen in de wet genoemd die dit bepalen. Ze staan genoemd in artikel 4:3 Burgerlijk Wetboek. Toepasselijk op deze situatie is de eerste optie. Daarvoor moet de dader onherroepelijk zijn veroordeeld voor de in het artikel genoemde strafbare feiten: (1) iemand ombrengen, (2) trachten om te brengen, (3) het feit voorbereiden of (4) aan het strafbare feit deelnemen.

Onwaardigheid bestaat ook bij bijvoorbeeld vervalsing van een testament of iemand dwingen tot het maken van een testament.

Het artikel is ruim geformuleerd. Zo staat onwaardigheid ook in de weg aan het verkrijgen van legaten of lastbevoordelingen.

Vergeving

Is niets van dit alles terug te draaien?

Jawel, de onwaardigheid kan vervallen “als de erflater de onwaardige zijn gedraging op ondubbelzinnige wijze heeft vergeven”. Zie Rechtbank Midden-Nederland 6 mei 2015, waarin een kind (tevens arts) door euthanasie een einde maakt aan het leven van een ouder. In de schriftelijke verklaring van de ouder waarin de euthanasiewens is neergelegd, kan een vergeving bij voorbaat worden gelezen. In deze situatie was de rechtbank echter er niet van overtuigd dat de dader door de ouder bij voorbaat zou zijn vergeven.

Gifmoord en de gemeenschap van goederen

Een andere discussie gaat over de verdeling van de huwelijksgemeenschap. Als de man en de vrouw in gemeenschap van goederen gehuwd zijn, heeft de ene partner bij overlijden van de andere partner recht op de helft van de huwelijksgemeenschap. Interessant hierbij is de Wageningse gifmoord. Hier wordt de man onherroepelijk veroordeeld voor moord op zijn vrouw: hij heeft haar met rattengif om het leven gebracht.

Door het overlijden van de vrouw wordt ook de huwelijksgemeenschap ontbonden. De man is door de vrouw in haar testament tot enig erfgenaam benoemd. De man is op basis van de wet onwaardig om het erfdeel van de vrouw te krijgen. Maar heeft de man dan nog wel recht op zijn deel (de helft van het vermogen) uit de ontbonden huwelijksgemeenschap? Het lijkt er wel op. Het huwelijksvermogensrecht kent in tegenstelling tot het erfrecht namelijk géén wettelijke regel dat bij moord er geen recht meer bestaat op de helft van het vermogen.

Het Gerechtshof oordeelde dat de man alleen maar uit financieel gewin heeft gehandeld. Door in gemeenschap van goederen te huwen werd het vermogen van de vrouw ook zijn vermogen. En dat terwijl de vrouw vermogend was en de man veel minder. Ook heeft de man tijdens het huwelijk veel gelden weggemaakt en verstopt. Ten gevolge van een lange lijdensweg door vergiftiging leeft de vrouw niet meer en zou de man haar gehele vermogen willen krijgen.

Daarom oordeelt het Gerechtshof dat de man, op grond van hetzelfde rechtsbeginsel dat vervat is in artikel 4:3 Burgerlijk Wetboek, geen recht heeft op de helft van de huwelijkse boedel. Het rechtsbeginsel van artikel 4:3 Burgerlijk Wetboek houdt in dat degene die opzettelijk de dood van zijn echtgenoot veroorzaakt, daar geen voordeel uit mag krijgen. Het Hof vond namelijk dat: “de man zijn plicht als echtgenoot om de vrouw gedurende het huwelijk hulp, getrouwheid en bijstand te verlenen ernstig had geschonden”.

Uit deze uitspraak blijkt dat het handelen in strijd met het Strafrecht naast de strafrechtelijke gevolgen ook vermogensrechtelijke gevolgen kan hebben.

Zie ook Moordhuwelijk, HR 7 december 1990, NJ 1991, 593, waarin de Hoge Raad vond dat het onder de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn om de achtergebleven echtgenoot de helft van de ontbonden gemeenschap toe te kennen.

Dag van het erfrecht

Mr. Fabiënne van Aken is lid van de vFAS, de vereniging Familie- en Erfrecht Advocaten Scheidingsmediators. Op 17 juni 2022 vindt de dag van het erfrecht plaats. Deze dag wordt mede georganiseerd door de vFAS, de vereniging Familie- en Erfrecht Advocaten Scheidingsmediators.  Op deze dag kunt u voor vragen over erfrecht tussen 09.00-16.00 uur vrijblijvend met Fabiënne telefonisch contact opnemen (045 – 574 14 88) of het kantoor binnenlopen.

Gerelateerde artikelen