Inleiding

Op 8 september 2023 heeft de Hoge Raad een belangrijk arrest gewezen over onredelijk bezwarende algemene voorwaarden tussen ondernemingen. In sommige gevallen krijgen ondernemingen dezelfde bescherming als consumenten, aldus de Hoge Raad. Deze uitspraak is van belang voor u als ondernemer. In deze blog vertel ik u hier meer over.

Algemene voorwaarden; hoe zat dat ook alweer?

Algemene voorwaarden. (Bijna) iedere ondernemer gebruikt ze, maar toch gaat het vaak fout. Over het algemeen geldt dat men snel aan algemene voorwaarden is gebonden, maar daar ook weer relatief snel onderuit kan komen. Dat werkt als volgt.

Het van toepassing verklaren van algemene voorwaarden is eenvoudig. Dat kan door het opnemen van een standaardbepaling in de offerte of conceptovereenkomst. Bijvoorbeeld: “op deze aanbieding zijn de algemene voorwaarden van bedrijf X van toepassing”. Indien de wederpartij het aanbod vervolgens aanvaardt, komt de overeenkomst tot stand en maken de algemene voorwaarden onderdeel uit van deze overeenkomst.

In de meeste gevallen bepaalt de wet echter ook dat algemene voorwaarden op de juiste wijze ter hand gesteld moeten worden. Dat kan door het daadwerkelijk overhandigen van de algemene voorwaarden, bijvoorbeeld op papier of in de bijlage van een e-mail. De meeste bedrijven (dienstverrichters) kunnen hier ook aan voldoen door het verwijzen naar een rechtstreekse (klikbare) link die uitkomt bij de algemene voorwaarden op hun website. Een algemene link naar de website waarop de algemene voorwaarden te vinden zijn, is echter niet voldoende. In de internationale handel komt het voor dat een dergelijke link onvoldoende is.

Mijn tip is om de algemene voorwaarden bij iedere overeenkomst mee te sturen naar de contractspartij.

Als de algemene voorwaarden niet op de juiste wijze ter hand worden gesteld, kan de andere partij deze voorwaarden vernietigen. In dat geval gelden de algemene voorwaarden in het geheel niet meer.

Onredelijk bezwarende algemene voorwaarden

Een tweede geval wanneer algemene voorwaarden vernietigbaar zijn, is als deze onredelijk bezwarend zijn. Het kan echter moeilijk zijn om dit aan te tonen. Voor consumenten kent de wet daarom een zwarte en grijze lijst waarop verschillende soorten algemene voorwaarden staan. Algemene voorwaarden op de zwarte lijst zijn per definitie onredelijk bezwarend en dus vernietigbaar. De algemene voorwaarden op de grijze lijst worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn. In dat geval moet de gebruiker aantonen dat zij niet onredelijk bezwarend zijn. Indien de gebruiker daar niet in slaagt, zijn de voorwaarden ook vernietigbaar.

Bescherming voor ondernemers?

Zoals hiervoor aangegeven gelden de zwarte en grijze lijst in beginsel enkel voor consumenten. In de literatuur en rechtspraak wordt echter al langere tijd aangenomen dat kleine bedrijven zoals een eenmanszaak in bepaalde gevallen dezelfde bescherming genieten als een consument. Dat wordt de reflexwerking genoemd. Over het algemeen kan daarvan sprake zijn indien een klein bedrijf niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf. Wanneer daarvan sprake is hangt echter sterk af van de omstandigheden van het geval.  In een uitspraak van 27 oktober 2015 oordeelt het Hof dat daarvan ‘met name sprake zal zijn bij transacties die nauwelijks van consumententransacties zijn te onderscheiden’. Een beroep op de reflexwerking werd (tot voor kort) echter niet in veel gevallen aangenomen.

In haar uitspraak van 8 september 2023 heeft de Hoge Raad deze reflexwerking bevestigd, en mogelijk zelfs uitgebreid.

Wat was er aan de hand?

Het geschil speelt zich af tussen een zuivelbedrijf en een financieel advieskantoor. Het zuivelbedrijf wilde met een subsidie een melkveehouderij in Bosnië opzetten. In dat kader wilde het zuivelbedrijf 1 miljoen euro lenen aan het bedrijf Techno-pek voor de verwerving van een silocomplex. Om dit proces in goede banen te leiden en om te zorgen dat de lening werd verzekerd met voldoende zekerheidsrechten, heeft het zuivelbedrijf zich laten begeleiden en adviseren door een financieel advieskantoor.

Uiteindelijk is het project in Bosnië mislukt en heeft het zuivelbedrijf een groot deel van de lening niet teruggekregen. Dat laatste komt (in het kort) omdat het financieel advieskantoor fouten heeft gemaakt en geen zorg had gedragen voor voldoende zekerheden. Het zuivelbedrijf heeft vervolgens het financieel advieskantoor aangesproken om de schade te verhalen.

Het financieel advieskantoor deed echter een beroep op haar algemene voorwaarden waarin stond dat klachten over de verrichte werkzaamheden door de opdrachtgever binnen 8 dagen na ontdekking, doch uiterlijk binnen 14 dagen na voltooiing van de betreffende werkzaamheden schriftelijk moeten worden gemeld aan gebruiker (van de algemene voorwaarden). Daaraan was niet voldaan, dus kon het zuivelbedrijf de schade niet meer verhalen, aldus het financieel advieskantoor.

De rechtbank stelde het financiële advieskantoor in het gelijk. De algemene voorwaarden waren immers van toepassing en ter hand gesteld. Het zuivelbedrijf is geen consument en handelde in de uitoefening van hun beroep en bedrijf. Deze algemene voorwaarde staat wel op de grijze lijst maar daar kan het zuivelbedrijf geen (indirect) beroep op doen. Kortom; de algemene voorwaarden gelden en dus geeft de rechtbank het zuivelbedrijf nul op het rekest.

Het zuivelbedrijf ging echter in hoger beroep en kreeg gelijk. Het hof bepaalde namelijk dat het zuivelbedrijf weliswaar geen consument was, maar geen kennis of ervaring had met dergelijke ingewikkelde financiële materie. Daar hadden zij nu juist een financieel advieskantoor voor ingeschakeld. Daarom kon het zuivelbedrijf toch een beroep doen op de zwarte/grijze lijst.

De Hoge Raad heeft dit op 8 september 2023 bevestigd. Ook indien een onderneming handelt in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf, maar de overeenkomst in kwestie geen betrekking heeft op de eigenlijke beroeps- of bedrijfsactiviteiten, kan er sprake zijn van reflexwerking. Dat is dus ook mogelijk indien de overeenkomst waar het om gaat geen typische consumentenovereenkomst is, zoals in het geval met het financiële advieskantoor.

Wat betekent dit voor u?

Indien u (strenge) algemene voorwaarden hanteert, loopt u het risico dat deze sneller kunnen worden vernietigd. In sommige gevallen is het dan verstandiger om meer evenwichtige(re) algemene voorwaarden te gebruiken.

Aan de andere kant kan het zo zijn dat uw contractspartij een beroep doet op (onredelijke) algemene voorwaarden. Dan kunt u hier wellicht onderuit komen door een beroep te doen op deze reflexwerking.

Heeft u een vraag over (uw eigen) algemene voorwaarden? Neem dan vrijblijvend contact met mij op. Ik help u graag verder.