Anno 2023 heeft meer dan de helft van de eerstgeboren kinderen ouders die geen juridische band met elkaar zijn aangegaan. Voor 1 januari 2023 moesten ouders in deze situatie het gezamenlijk gezag over hun kinderen apart regelen. Ouders zijn vaak niet op de hoogte van deze wetgeving of vergeten het gezamenlijk gezag aan te vragen. Als de relatie stuk loopt komt de vader er vaak pas achter dat hij geen gezag heeft over zijn kind. Dit levert in de praktijk problemen op. De wetgever vond deze regeling niet meer bij de relatievormen anno 2023 passen en heeft daarom per 1 januari 2023 een wetswijziging doorgevoerd.
Waarom is het hebben van gezag van belang?
Gezag brengt rechten en plichten met zich mee. De ouders met gezag moeten hun kind opvoeden en verzorgen. Door het hebben van gezag ben je de wettelijke vertegenwoordiger van een kind. Hierdoor ben je bevoegd om belangrijke beslissingen over het kind te nemen zoals een medische behandeling of een schoolkeuze. Indien twee personen gezamenlijk belast zijn met het gezag over een kind, dienen beslissingen over het kind gezamenlijk te worden genomen.
Regeling gezag tot 1 januari 2023
Bij ouders die ongehuwd zijn of die geen geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, krijgt de moeder van rechtswege eenhoofdig gezag. De vader dient in deze gevallen zijn kind te erkennen bij de gemeente. Door deze erkenning is de vader juridisch ouder, maar dat betekent nog niet dat hij ook gezag heeft over het kind. Om tevens gezagsdrager te worden, moet de vader een aanvraag indienen bij de rechtbank. Hier is toestemming van de moeder voor nodig. Als de moeder hier niet aan meewerkt moet de vader een procedure bij de rechtbank starten met het verzoek om hem met het gezag van zijn kind te belasten.
Wat is er veranderd sinds 1 januari 2023?
Per 1 januari 2023 hebben ook ouders zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap van rechtswege gezamenlijk ouderlijk gezag als het kind erkend wordt. Deze wetswijziging heeft geen terugwerkende kracht en geldt dus enkel voor kinderen die op of na 1 januari 2023 erkend zijn. Indien uw kind na 1 januari 2023 is geboren maar voor deze datum is erkend dient u dus alsnog bij de rechtbank een verzoek in te dienen voor het krijgen van gezamenlijk gezag.
Bij erkenning op en na 1 januari 2023 is een apart verzoek bij de rechtbank voor gezamenlijk gezag dus niet meer nodig. Hierop zijn een aantal uitzonderingen. Het gezamenlijk gezag ontstaat niet automatisch na erkenning indien:
- er een voogd met de voogdij over het kind is belast;
- de voorziening in het gezag over het kind is komen te ontbreken;
- de ouder die het gezag heeft, dit gezamenlijk met een andere dan een ouder uitoefent;
- de erkenner eerder het gezag over het kind heeft uitgeoefend.
Ondanks de wetswijziging kunnen ouders gezamenlijk verklaren dat het gezag alsnog alleen door de moeder wordt uitgeoefend.
Op verzoek van een van de ouders kan de rechtbank besluiten dat het gezag eenzijdig wordt uitgeoefend. Op welke gronden de rechter deze beslissing maakt leg ik hierna uit.
Hoe beoordeelt de rechter een verzoek omtrent gezag?
Op 27 maart 2020 heeft de Hoge Raad beschikt dat gezamenlijk ouderlijk gezag het uitgangspunt is en eenhoofdig gezag de uitzondering. Gezamenlijk gezag kan slechts afgewezen worden als voldaan is aan een van de volgende twee gronden:
- Klemcriterium
Als er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zou raken tussen de ouders en niet te verwachten is dat hier binnen afzienbare tijd voldoende verbetering in zou komen. Indien ouders niet in staat zijn om met elkaar te communiceren over belangrijke zaken omtrent de kinderen, is het uitoefenen van gezamenlijk gezag ook niet mogelijk.
- Noodzakelijkheidscriterium
Dit criterium houdt in dat het noodzakelijk en in het belang van het kind is dat het gezamenlijk gezag wordt gewijzigd. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een ouder in de gevangenis zit. De ouder vormt hierdoor geen stabiele factor voor het kind. Ook is het hierdoor moeilijk om steeds toestemming van de gedetineerde ouder te krijgen om zaken rondom het kind te regelen.
Bij de beslissing van de rechter omtrent gezag staat altijd het belang van het kind voorop. Zelfs als aan het klemcriterium of het noodzakelijkheidscriterium is voldaan, heeft de rechter ruimte om de meest juiste beslissing ten behoeve van het kind te nemen. De rechter zal bijvoorbeeld, indien de met gezag betrokken ouder de andere ouder op geen enkele wijze betrokken laat zijn bij het leven van zijn kind, kiezen tot gezamenlijk gezag om ouderverstoting te voorkomen.
Conclusie:
Ouderlijk gezag is belangrijk. Wens je gezamenlijk gezag te verkrijgen, maar weigert de andere ouder mee te werken? Of wens je juist eenhoofdig gezag te verkrijgen? Neem dan vrijblijvend contact op met mijn collega Edgar Roelofs die gespecialiseerd is in het personen- en familierecht.
